Tajemnice zatonięcia statku MS Piłsudski
Był 26 listopada 1939 r. godz. 5:36 gdy statkiem MS Piłsudski wstrząsnęły dwa potężne wybuchy. Silniki stanęły, zgasło światło a polski liniowiec szybko zaczął nabierać wody i przechylać się na lewą burtę. Wśród wzburzonych fal „polski Titanic”, który dzień wcześniej wypłynął z portu w Newcastle szedł na dno!
„Kawaler orderu Virtuti Militari, kapitan MS Piłsudski, zginął na posterunku śmiercią marynarza” – taki napis widnieje na nagrobku komandora podporucznika Mamerta Stankiewicza. Ciało dowódcy spoczywa na cmentarzu West Village Cemetery przy View Road w Hartlepool. Zgodnie z kodeksem marynarskim, kapitan do samego końca pozostał na statku nadzorując aby wszyscy marynarze bezpiecznie opuścili tonący okręt. Wraz z dwoma chłopcami pokładowymi opuścił kapitański mostek w ostatniej szalupie. Rozbitków podjął brytyjski niszczyciel lecz niestety kapitan Mamert Stankiewicz wkrótce zmarł na atak serca, którego przyczyną było najprawdopodobniej skrajne wycieńczenie i wychłodzenie organizmu. Ocalony z katastrofy lekarz nie mając odpowiednich lekarstw nie był w stanie pomóc kapitanowi, którego nawet nie poznał, gdyż komandor Stankiewicz w ciągu kilku godzin całkowicie posiwiał.
Po dzień dzisiejszy nie znane są przyczyny zatonięcia statku, wokół których narosło wiele legend i hipotez. Początek II Wojny Światowej zaskoczył liniowca u wybrzeży Wielkiej Brytanii, w drodze powrotnej z Nowego Jorku. MS Piłsudski został zawrócony przez brytyjskie lotnictwo z pierwotnie obranej drogi do Kopenhagi i skierowany do Szkocji, gdzie zakotwiczył we fiordzie Firth of Forth. Wyokrętowawszy pasażerów przepłynął do portu w Newcastle na rzece Tyne i został oficjalnie wcielony do marynarki wojennej. Przerabiając ekskluzywny statek pasażerski na wojenny transportowiec w pierwszej kolejności usunięto z niego wszystkie dzieła sztuki, które bogato zdobiły wnętrza jednostki. Nikt nie wie jakie były dalsze losy bezcennych skarbów zdemontowanych z „Piłsudskiego”? To, oprócz przyczyny zatonięcia, kolejna zagadka która po dziś dzień nie znajduje rozwiązania.
Po tygodniach prac przygotowawczych do służby wojskowej, 25 listopada 1939 r., okręt opuścił przyjazne doki portu w Newcastle upon Tyne i obrał kurs na Cape Town, gdzie miał dołączyć do MS Sobieski i udać się do Nowej Zelandii. Kapitan dostawszy od Admiralicji Brytyjskiej zapewnienie o „czystej drodze” płynął wzdłuż wschodniego wybrzeża Anglii nie obawiając się, że na obranym kursie może pojawić się nieprzyjacielska jednostka. Sielankę przerwały dwa potężne wybuchy, które na tyle poważnie uszkodziły jednostkę, że okręt zaczął w szybkim tempie nabierać wody.
Tu pojawia się kolejna zagadka, która rozpala wyobraźnię pasjonatom i badaczom historii. Jeśli to były torpedy to kto je odpalił, skoro zapewniano kapitana Stankiewicza o zupełnym bezpieczeństwie a żaden nazistowski U-Boot nie zameldował o trafieniu polskiego transportowca. Czy możliwym jest, że doświadczony komandor mógł być tak nieostrożnym żeby skierować swój okręt na minę? Teoretyczne jest to prawdopodobne, ponieważ morze w rejonie gdzie zatonął „Piłsudski” jest stosunkowo płytkie a to stwarza doskonałe możliwości do zaminowania obszaru. Do takiej hipotezy katastrofy skłaniały się władze brytyjskie ale istnieje obawa, że był to dla nich najbardziej dyplomatyczny scenariusz. Gdyby było inaczej Admiralicja musiałaby wziąć na siebie odpowiedzialność za popełnienie kardynalnego błędu i wypuszczenie naszego okrętu na nieprzyjazne wody bez jakiegokolwiek wsparcia i ochrony. A może sabotaż? Ponoć ukraiński nacjonalista o nazwisku Łapuk twierdził, że pływał na statku jako palacz i spowodował wybuch, który unicestwił jednostkę. Jednak pytanie o prawdziwą przyczynę zatonięcia MS Piłsudski nadal pozostaje bez odpowiedzi.
Mnożąc wątpliwości niestety nie zbliżamy się do rozwiązania zagadki „polskiego Titanica”. Może jeszcze żyje ktoś, kto nosi w sobie rozwiązanie tej fascynującej historii?
Łukasz Samek
